Theo các chuyên gia, khác với xăng dầu, điện là mặt hàng có tính đặc thù, khó dự trữ và không thể điều chỉnh giá theo chu kỳ ngắn.
Tại cuộc họp của Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước diễn ra trong tuần này, lãnh đạo Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) đề xuất điều chỉnh giá điện tương tự như giá xăng dầu, tức là khi các yếu tố đầu vào sản xuất điện tăng thì giá điện tăng theo. và ngược lại.
Đề xuất này được EVN đưa ra trong bối cảnh giá bán lẻ điện đã được kìm hãm gần 4 năm chưa điều chỉnh, trong khi chi phí đầu vào cho sản xuất điện (giá than, dầu, khí…) tăng chóng mặt.
Xăng dầu và điện năng là hai ngành năng lượng chịu tác động của thị trường thế giới và sự điều tiết của Nhà nước. Theo ông Hà Đăng Sơn, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Tăng trưởng xanh, việc điều hành giá điện với chu kỳ ngắn 10 ngày một lần như xăng dầu là không phù hợp và khó thực hiện, bởi đây là hai mặt hàng, lĩnh vực có sự khác biệt. đặc trưng.
Theo ông Sơn, xăng được mua hàng ngày, cá nhân hóa theo nhu cầu cá nhân và có thể tích trữ. Đây là mặt hàng bình ổn giá, doanh nghiệp có quyền quyết định giá bán trên cơ sở có sự điều tiết của Nhà nước. Còn điện năng là mặt hàng không thể tích trữ, sản xuất và tiêu thụ ngay được; Hợp đồng mua bán thường được trả chậm. Giá điện hiện nay do Nhà nước quy định thông qua khung giá cố định.
Công nhân Điện lực TP HCM sửa chữa điện nóng đường dây 22kV tại khu chế xuất Tân Thuận (quận 7, TP HCM). Ảnh: Thành Nguyễn
PGS. TS Đinh Trọng Thịnh, Học viện Tài chính, cũng cho rằng đề xuất điều hành giá điện như xăng khó khả thi. “Giá điện rất khó tính toán đầu vào để điều chỉnh 10 ngày một lần khi sản xuất điện khác với mua xăng đổ vào bình rồi bán”, ông nói.
Về điểm này, theo ông Hà Đăng Sơn, cơ sở định giá xăng, điện của Nhà nước là dựa trên giá thành sản xuất. Với giá điện, chi phí này bao gồm 4 khâu: phát điện, truyền tải điện, phân phối bán buôn, bán lẻ điện và chi phí vận hành.
Ở khâu phát điện, thị trường bán buôn điện cạnh tranh đã hình thành nhưng còn hạn chế, chưa thị trường hóa hoàn toàn. Giá truyền tải hiện nay quá thấp, hơn 80 đồng một kWh nên khó thu hút tư nhân tham gia rót vốn dù cơ chế đã thông thoáng. Đối với lĩnh vực phân phối và bán lẻ điện, thời gian gần đây cũng bị siết chặt sản lượng khi phải bán theo khung giá Nhà nước quy định.
“Nếu điều chỉnh theo giá xăng dầu, giá điện tăng vọt thì các nguyên tắc an sinh xã hội, kiểm soát lạm phát khó đảm bảo. Ngoài ra, điện không tích trữ được nên hầu như không có nguồn dự phòng để ổn định hệ thống trong trường hợp Nhà nước cần can thiệp”, ông Sơn nói.
Thừa nhận khó điều chỉnh giá điện như xăng, nhưng các chuyên gia cho rằng, điều hành giá bán lẻ điện cần nhịp nhàng, linh hoạt và bám sát thị trường hơn.
Quyết định 24/2011 về điều chỉnh giá bán điện theo cơ chế thị trường và Quyết định 24/2017 về giá bán lẻ điện bình quân đều đưa ra các mốc quy định mức và thẩm quyền điều chỉnh giá điện khi có biến động về giá điện. đầu vào.
Chẳng hạn, giá bán lẻ điện bình quân được điều chỉnh theo Quyết định 24/2017, dựa trên biến động đầu vào của tất cả các khâu phát điện, truyền tải điện, phân phối – bán lẻ, vận hành – quản lý ngành và các dịch vụ phụ trợ hệ thống điện.
Theo Quyết định 24, giá bán lẻ điện bình quân tăng 3-5% thì EVN có quyền quyết định điều chỉnh. Mức dao động giá bán lẻ điện bình quân từ 5-10% thẩm quyền quyết định thuộc Bộ Công Thương và trên 10% là Thủ tướng Chính phủ quyết định điều chỉnh giá bán lẻ bình quân. Thời gian điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân giữa hai lần liên tiếp là 6 tháng.
Tuy nhiên, theo các chuyên gia, những quy định này thời gian qua chưa được thực hiện đầy đủ. Việc điều chỉnh giá phải được cấp có thẩm quyền phê duyệt vì điện là đầu vào sản xuất, tác động đến nhiều ngành, nhiều lĩnh vực.
Lần gần đây nhất giá bán lẻ điện bình quân được điều chỉnh là vào tháng 3/2019. Đây cũng là nguyên nhân khiến chi phí đầu vào của sản xuất điện tăng chóng mặt nhưng giá đầu ra chưa được điều chỉnh kịp thời, dẫn đến ngành điện bị lỗ lớn.
Ông Trần Đình Nhân, Tổng giám đốc EVN cho biết, ước tính năm nay tập đoàn này sẽ lỗ hơn 31.000 tỷ đồng do chi phí đầu vào (giá nhiên liệu than, khí và tỷ giá ngoại tệ) để phát điện leo thang, chiếm hơn 80% giá bán lẻ điện, tăng chóng mặt. Đơn cử, giá than nhập khẩu đã tăng gấp 6 lần so với năm 2022 và gấp 3 lần so với năm 2021, làm tăng chi phí của EVN hơn 47.000 tỷ đồng.
Tương tự, giá xăng “ăn theo” giá dầu đã tăng hơn 2 lần và gần 1,4 lần so với 1-2 năm trước cũng khiến chi phí của doanh nghiệp này “đội” thêm khoảng 5.500 tỷ đồng.
Tổng giám đốc EVN cho biết, với giá bán lẻ điện bình quân áp dụng từ tháng 3/2019 đến nay là 1.864,44 đồng mỗi kWh, hiện tập đoàn lỗ 180 đồng mỗi kWh.
Trong bối cảnh hiện nay, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Tăng trưởng xanh Hà Đăng Sơn cho rằng, giải pháp phù hợp nhất là điều chỉnh giá điện nhưng lộ trình tăng giá cần rõ ràng để vừa bù đủ chi phí cho ngành điện, vừa tránh giảm giá cho người dân.
“Tăng giá điện là cần thiết nhưng cần tính toán hợp lý trong ngưỡng chịu đựng được. Cơ chế ra quyết định phải do cơ quan quản lý đề ra rõ ràng, tránh dồn nén chi phí quá lâu sẽ ảnh hưởng xấu đến phát triển ngành điện ,” ông Sơn lưu ý.
Theo GS Trần Đình Long, Phó Chủ tịch Hội Điện lực Việt Nam, nên xem xét điều chỉnh giá điện định kỳ 6 tháng một lần, phù hợp với Quyết định 24/2017, để đưa giá điện vận hành tiệm cận với cơ chế thị trường, đồng nghĩa với việc tăng giá điện. , có giảm theo thị trường. Do đó, cơ quan quản lý có thể cân nhắc tần suất điều chỉnh, điều chỉnh với biên độ như thế nào.
“Khung giá bán lẻ điện cần được điều chỉnh kịp thời trước những biến động của các yếu tố đầu vào. Cần có cơ chế hài hòa lợi ích của EVN và linh hoạt hơn trong điều hành ngành điện”, Phó Chủ tịch Hiệp hội nói. Tập đoàn Điện lực Việt Nam nhận xét.